Zorgen rondom mensen met een hulpverlenend beroep
Wat iedereen nodig heeft om goed te kunnen functioneren is een combinatie van goede werkomstandigheden en aandacht voor zelfzorg, maar in veel gevallen ontbreekt het daar vaak aan, juist in de praktijk van de professionele hulpverlening.
Al tijdens mijn opleiding tot psychosociaal therapeut raakte ik geïnteresseerd in de vraag wat mensen drijft om te kiezen voor een hulpverlenend beroep. Dat resulteerde in een afstudeerscriptie, getiteld: “De mythe van de onwankelbare therapeut.” Wat blijkt, is dat de keuze voor een hulpverlenend beroep in veel gevallen te maken heeft met, vaak onbewuste, drijfveren vanuit ervaringen die mensen gedurende hun leven hebben opgedaan.
Juist voor mensen met een hulpverlenend beroep geldt dat zelfreflectie en zelfzorg van groot belang zijn Gebeurt dit niet, dan leidt dat uiteindelijk tot stressklachten en dat heeft onbedoeld en vaak onbewust zijn weerslag op cliënten. Mensen die in de zorg of hulpverlening werken hebben over het algemeen een groot verantwoordelijkheidsgevoel naar anderen toe, maar zichzelf doen zij nogal eens tekort. Ik pleit voor meer aandacht voor intervisie, persoonlijke ontwikkeling en zelfzorg.
De cirkel van invloed
Een-ook door mij- veelgebruikt model is de cirkel van invloed van Stephen Covey.
De grote cirkel is de cirkel van betrokkenheid en omvat alles waar je je bij betrokken voelt, maar waarop je niet direct invloed kunt uitoefenen. De binnenste cirkel is de cirkel van invloed; daarbinnen kun je wel invloed uitoefenen. Als je je vooral beweegt binnen de cirkel van betrokkenheid, bijvoorbeeld door telkens weer gefrustreerd te raken als je cliënten zich niet aan afspraken houden, of door de steeds grotere eisen aan verslaglegging, verlies je daar veel energie mee. Het heeft veel meer zin om je bezig te houden met de dingen waar je wel invloed op kunt uitoefenen. Het grootste deel van het leven van je cliënten speelt zich af buiten de muren van je spreekkamer. Je kunt afspraken maken en grenzen stellen, werken aan een goed contact en zoveel mogelijk aansluiten bij wat deze cliënt nodig heeft, maar uiteindelijk is het aan de cliënt zelf wat deze er mee kan en wil doen.
En wat de werkomstandigheden betreft: wellicht heb je het gevoel dat er door de organisatie waarbinnen je werkt niet gekeken wordt naar wat voor jou als werknemer nu echt zinvolle veranderingen zouden zijn. Misschien kun je daarover in gesprek gaan, eventueel samen met collega’s en de vakbond.
Door actie te ondernemen vanuit de cirkel van invloed, wordt deze cirkel vanzelf groter en verlies je geen energie aan dingen die het niet waard zijn. Daardoor kun je er met meer aandacht en energie zijn voor dat wat er echt toe doet.Dat lijkt gemakkelijk gezegd, als je het juist door bijvoorbeeld een grote werkdruk al moeilijk genoeg hebt. Vind dan maar eens de ruimte om daar anders tegenaan te gaan kijken.
Toch is juist het regelmatig even afstand nemen datgene wat je uiteindelijk zal gaan helpen. En daarom pleit ik voor meer aandacht voor goede intervisie, waarin er ruimte is voor uitwisseling met collega’s. Daarbij zoom je in op een specifieke situatie waar je vragen over hebt, vanuit jouw perspectief, maar zonder jezelf er in te verliezen. Je collega’s helpen jou daarbij door middel van het stellen van open vragen. In plaats van de situatie te vermijden of ertegen te vechten, kijk je het monster recht in de ogen en dat kan veel moois opleveren. Bovendien werkt een goede intervisie verbindend en dat is voor ieder mens en iedere organisatie goed.
Dan de zelfzorg: Soms kunnen kleine veranderingen in je leven, zoals iets eerder naar bed gaan, aandacht voor gezonde voeding en beweging je energieniveau al een heel eind omhoog halen. Dat houd je alleen vol als je daarin manieren zoekt die bij je passen en je ook daarin jezelf niet onder druk zet.
Daarnaast zou binnen zorginstellingen een ACT-traject voor werknemers niet misstaan. Acceptance and Commitment Therapy kan prima worden ingezet in de vorm van een training voor werknemers. Binnen een ACT-training is er veel aandacht voor de manier waarop wordt omgegaan met moeilijke gedachten en gevoelens, maar ook voor wat mensen als waardevol ervaren. Zo’n training kan de veerkracht van mensen versterken en dat kan uitval door stress gerelateerde klachten voorkomen.
Om nog even terug te komen op de cirkel van invloed: ACT gaat er van uit, dat mensen in de problemen komen door deze uit de weg te gaan of er tegen te vechten. Via de processen die je bij ACT doorloopt leer je daar op een andere manier mee om te gaan. Je vergroot daarmee je cirkel van invloed en kunt je energie beter inzetten voor dat wat er echt toe doet.
Walk your talk vind ik juist ook in de hulpverlening een groot goed.
Als psychosociaal therapeut volg ik zelf ook intervisie en dat ervaar ik soms als confronterend, maar vooral ook als heel verrijkend en verbindend. Dit geef ik met veel plezier door, bijvoorbeeld door intervisietrajecten voor anderen te organiseren en te begeleiden. Soms betrap ik mezelf erop dat ik het met cliënten heb over het belang van goede zelfzorg, terwijl ik dat zelf een beetje heb laten versloffen. Dat is dan een goed moment om dat ook zelf weer op te pakken, door bijvoorbeeld ook eens lekker te gaan wandelen of bij te praten met vriendinnen. Als het er echt op aankomt, lukt het me goed om even een stapje terug te doen. Afgelopen voorjaar nam ik een aantal maanden vrij van mijn werk als vrijwilliger in een Bijna Thuis Huis, waar mensen hun laatste levensfase doorbrengen. Mijn moeder had in de laatste fase van haar leven intensieve zorg nodig en ik wilde er toen zoveel mogelijk voor haar zijn.
Daarna had ik tijd nodig om om te kunnen gaan met alle gevoelens rondom haar overlijden. Het werken in een Bijna Thuis Huis kwam toen even te dichtbij. Dat heb ik bespreekbaar gemaakt met mijn leidinggevenden en collega’s en juist omdat ik daar alle ruimte in kreeg voelde ik al redelijk snel dat ik er klaar voor was om het werk weer op te pakken. De fijne en warme werkomgeving daar droegen daar zeker toe bij.
Het mag duidelijk zijn dat ik alle hulpverleners en hun cliënten toewens dat er meer aandacht komt voor goede arbeidsomstandigheden en zelfzorg!